اندیشه محمد مجتهد شبستری و مصطفی ملکیان، تحت تاثیر منازعه سنت و تجدد، و در زمینه تاریخی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ پدیدار شده¬است. کانون اصلی اندیشه این دو متفکر، نقد اسلام¬سیاسی و تلاش برای عرضه روایتی متجددانه و معقولانه از زندگی¬ دینی و معنوی است. مجتهد شبستری تحت تاثیر هرمنوتیک و فلسفه قاره¬ای، قرائت رسمی از دین را رد کرده، خواهان روایتی انسانی از دینداری است. در مقابل، مصطفی ملکیان تحت تاثیر روانشناسی و فلسفه تحلیلی، ضمن طرد روایت اسلام سیاسی بنیادگرا از نظم اخلاقی واجتماعی، نقصان های زندگی متجددانه را برجسته می‌سازد و خواهان روایتی معنوی از زندگیست.روایت انسانی مجتهد شبستری حول مفاهیم توحید، عدالت، ایمان و آزادی شکل گرفته‌، و زیست معنوی ملکیان، حول دو مفهوم «عقلانیت» و «معنویت» سازمان یافته‌است. اندیشه مجتهد شبستری –بطور غیرمستقیم- استلزامات چندی برای حوزه اخلاق داشته و نظام اخلاق اجتماعی را حول حقوق بشر و آزادی بازسازی می‌کند، در مقابل ، اندیشه ملکیان دارای ابعاد متنوعی بویژه در سطح اخلاق هنجاری و کاربردی است.